‘Weg met Iwan’, Rellen en ander rumoer rond de Nijmeegse CPN (1946-1958)
GroenLinks ontstond in 1989 uit een fusie van vier kleine linkse partijen: de Communistische Partij Nederland, Pacifistisch Socialistische Partij, de Politieke Partij Radikalen en de Evangelische Volkspartij. Over de Nijmeegse CPN verscheen een artikel in de jaarlijkse publicatie 2008 van Historische Vereniging NUMAGA.
“Dinsdagavond 6 november 1956. Het is onrustig in Nijmegen. Op Plein 1944 demonstreren opnieuw duizenden mensen tegen het neerslaan van de Hongaarse Opstand. Na enkele toespraken trekt een groep scholieren met spandoeken naar de Wagenaarstraat in Hengstdal en het Rooie Dorp. Ze bestormen de huizen van communisten en gooien ruiten in”. ‘Weg met Iwan’ biedt een mooi overzicht van de onrust over en binnen de CPN. Het wordt afgezet tegen de ontwikkelingen binnen de wereldpolitiek. Henk Spansier en Gerard Peeters, de sleutelfiguren in de naoorlogse Nijmeegse communistische partij staan centraal. Zij proberen zich te verweren tegen het agressieve anticommunisme.
Timmerman Henk Spansier werd geboren op 6 juni 1898 in Wijchen. Hij werd eind jaren dertig lid van de CPN. In 1946, 1949 en 1958 stond hij op de kandidatenlijst van de CPN bij de gemeenteraadsverkiezingen. In 1949 werd hij secretaris van de afdeling, dat zou hij tot 1958 blijven. Spansier woonde vanaf 1928 tot zijn dood in het ‘Rode Dorp’, een bijnaam van de wijk omdat er veel sociaaldemocraten en een aantal communisten woonden.
Verzekeringsagent Gerard Peeters werd geboren op 25 december 1888 in Elst. Hij was van 1927 tot 1940 gemeenteraadslid voor de SDAP, een van de voorgangers van de huidige PvdA. In 1944 werd Peeters lid van de CPN en van 1946 tot 1956 was hij voorzitter van de Nijmeegse afdeling. Hiernaast werd hij in 1946 gekozen in de Provinciale Staten. Bijna twaalf jaar zou hij Statenlid blijven. Peeters woonde in Nijmegen Oost.
De CPN was in de jaren dertig in Nederland een kleine partij. In Nijmegen telde de CPN enkele tientallen leden. De communisten waren vooral bekend door hun acties tegen de werkverschaffing. Na de oorlog had de Nijmeegse CPN zeker 300 leden, die verspreid waren over zeven onderafdelingen, onder meer in de Zeeheldenbuurt (de huidige wijk Bottendaal), het Waterkwartier, de Wolfskuil/Rozenbuurt, de Benedenstad en het Rooie Dorp.
Bij de gemeenteraadsverkiezingen van 1946 haalde de CPN drie van de 39 zetels. Vanaf 1947 kwam de CPN in een steeds groter isolement terecht. In ons land werd, vooral door de KVP en de PvdA, een felle
anticommunistische campagne gevoerd tegen de CPN, die werd gezien als een ‘vijfde colonne’ van Moskou. De wereld viel uiteen in communisten en ‘de anderen’.
Spansier werd in die tijd vaak uitgescholden voor ‘verrader’. Ton Peeters, de zoon van Gerard Peeters, kreeg na zijn huwelijk nergens een woning. De woningverenigingen boycotten communisten. Later werd hij niet toegelaten op de dansschool Wanders. Veel CPN-leden werden ontslagen of kregen geen werk meer. In september 1949 verloor de CPN bij de gemeenteraadsverkiezingen twee zetels. In april 1952 werden met steun van de PvdA de communisten geweerd uit gemeentelijke functies.
In Nijmegen functioneerde de partij volgens de landelijke leiding slecht. Van de relatief sterke positie vlak na de oorlog was amper iets over. Dat werd vooral Peeters en later ook Spansier aangewreven. De districtsleiding probeerde beide Nijmeegse communisten uit elkaar te drijven. Van dit voornemen kwam niets terecht. Peeters bleef lid van het districtsbestuur. In 1951 werd Spansier secretaris van het district, maar enkele jaren later viel hij zelf in ongenade.
De politieke levens van Henk Spansier en Gerard Peeters eindigden dramatisch. Ze werden door de CPN afgedankt. Peeters werd geroyeerd. Hij overleed op 3 februari 1974.
Henk Spansier bedankte als CPN-lid. Hij stierf op 29 januari 1965. “De manier waarop mijn vader en Spansier opzij zijn geschoven, was voor hen een grote teleurstelling”, zegt Ton Peeters. “Maar ze hebben zich er uiteindelijk niet meer tegen verzet. Het hoefde voor hen niet meer”.
Jaarlijkse publicatie van Historische Vereniging NUMAGA Verschenen: december 2008
Auteurs: Theo Lucassen en Johannes Janssen
Geen opmerkingen:
Een reactie posten