Totaal aantal pageviews

vrijdag 29 oktober 2010

Stuyfzandt

Pieter en Hendrik (vader en zoon?) waren in de achttiende eeuw als uitgever/boekverkopers in Steenwijk actief. Bij hen verscheen in 1733 onderstaande titel van de bekende dominee Sluiter. In het werk zijn loftuitingen te vinden van collega's en van de burgermeester.



    

dinsdag 26 oktober 2010

Panorama

Gezicht op Steenwijk vanaf de Woldberg of Hiddingeberg vanaf het punt van de uitkijktoren. (foto Sjakoo)



vrijdag 22 oktober 2010

Van Wieringen

Van 1655 tot 1656 was Jan Peters van Wieringen als drukker werkzaam aan de Markt te Steenwijk. Van hem zijn slechts vier uitgaven bekend. Twee daarvan zijn elders uitgegeven. Tot deze vier behoren ook de 'Bruiloftstoortsen' geschreven door Johannes van Vollenhove (1631-1708) (ook echt uit deze plaats afkomstig).

Steenwijk Steenwijk_2 Steenwijk_1 Vollenhovejpg

woensdag 20 oktober 2010

Rooie Dorp, 4

Vanaf huis liep ik vroeger naar school (de Wilhelminaschool) via het pad dat liep vanaf de Bloemstraat (naast de boerderij van Mens). Dat pad splitste na een tijdje in een weggetje dat achter de huizen van de Westwijkstraat als achterom diende en een pad dat meer de richting van de kamp op ging (het liep enigszins omhoog). Op het kruispunt van de beide wegen stond de boerderij van Te Wolde (Jannes de Togerd). Het geluid van diens tractor was uit duizenden te herkennen. Rechts van het pad waren volkstuintjes. Boven aan het pad kon je linksaf de Wilhelminastraat in en rechtsaf een weggetje in dat je voerde naar het hondenasiel aan de Watergoot. Op de hoek van dat weggetje stonden nog huizen. Naar het schijnt is de door mij gebruikte weg nog een deel van een oude route tussen Coevorden en Staveren.

dinsdag 19 oktober 2010

Opnieuw Fledderus

De gebeurtenissen in Steenwijk in de periode 1747-1750 hebben ook hun weg gevonden in de vorm van een lied. Het verscheen in 1750 en is als pamflet opgenomen in de verzameling Knuttel en dus via de KB raadpleegbaar in volledige tekst: http://tempo.idcpublishers.info.access.authkb.kb.nl/protected/djvu/H-2500-18270/view.php?djvuopts&zoom=page&thumbnails=true. Auteur is een zekere Klaas van der Zee.


Steenwijk

Nogmaals Fledderus

Nog een in volledige tekst vindbaar pamflet over het oproer in Steenwijk in de periode 1747-1749 is onderstaand. Het verscheen bij Jan Budders. Deze woonde aan het Agter-om: een heden ten dage niet meer in het stratenplan voorkomend adres. Hij noemt zichzelf 'baas drukker'. http://tempo.idcpublishers.info.access.authkb.kb.nl/protected/djvu/H-2500-18269/view.php?djvuopts&zoom=page&thumbnails=true
.
Steenwijk

Fledderus

In de periode 1747-1749 kwam het ook in Steenwijk tot oproer. Men wilde meer democratische rechten. De magistratuur legerde in eerste instantie troepen bij voormannen van de oproerige gemeente. Uiteindelijk kwam het zelfs tot executie van Harmen Coops Fledderus. De volledige tekst van een pamflet hierover is te vinden onder het volgende url: http://tempo.idcpublishers.info.access.authkb.kb.nl/protected/djvu/H-2500-18268/view.php?djvuopts&zoom=page&thumbnails=true. (geauthorizeerde toegang).


Steenwijk2 Steenwijk

vrijdag 15 oktober 2010

Caspar van Dorsten

In Steenwijk waren al in de zestiende eeuw drukkers actief. Best verwonderlijk voor zo'n kleine stad. Een van de oudst bekende drukkers is Caspar van Dorsten. Van hem is een uitgave uit 1584 bekend over veroveringen door de Armada van Philips II. Hieronder een link (geauthorizeerde toegang) naar de volledige tekst. Volgens Valkema Blouw is het werk in Duitsland gedrukt. http://tempo.idcpublishers.info.access.authkb.kb.nl/protected/djvu/H-2500-00714/view.php?djvuopts&zoom=page&thumbnails=true.


Dorsten Impressum

donderdag 14 oktober 2010

Stedenboek De Wit

De Koninklijke Bibliotheek, nationale bibliotheek van Nederland, heeft een bijzondere stedenatlas uit de Gouden Eeuw (1698) verworven. Dit prachtige exemplaar van het stedenboek van Frederick de Wit toont ruim honderd ingekleurde kaarten van Nederlandse steden, zoals Utrecht, Den Haag, Zwolle, Den Briel en Groningen. Ook zijn er ingekleurde afbeeldingen van het Paleis op de Dam en de Burcht in Leiden in de zeventiende eeuw in te vinden. Omdat er maar enkele exemplaren behouden zijn gebleven, is het boek van groot kunst- en cultuurhistorisch belang. Het stedenboek van De Wit is in zijn geheel gedigitaliseerd en is te zien op www.kb.nl/stedenboek.

Stedenboeken, met plattegronden en afbeeldingen van de belangrijkste Noord- en Zuid-Nederlandse steden waren populair in de zestiende en zeventiende eeuw. Frederick de Wit bouwde met zijn stedenboek voort op het werk van beroemde kaartenmakers als Bleau en Janssonius. Hij voegde hieraan nieuwe kaarten en afbeeldingen toe en paste soms bestaande kaarten aan. Het werk dat de KB nu heeft verworven is een eerste editie van het Theatrum ichnographicum omnium urbium van Frederick de Wit. Wereldwijd zijn daar maar vier exemplaren van bekend. Wat het werk uniek maakt, zijn de bijzonder goed ingekleurde kaarten.

Natuurlijk is hier ook een kaart in te vinden van Steenwijk.


woensdag 13 oktober 2010

Rooie Dorp, 3

In de Leliestraat op de hoek van de Rozenstraat woonde in de jaren vijftig en zestig de familie Houwer. De echtgenoot was postbode en een stuk ouder dan zijn van De Blesse afkomstige vrouw. Aan de zijkant van de Rozenstraat waren een blinde muur en een brede stoep. Op de blinde muur was met krijt een doel getekend. Buurtkinderen voetbalden (en ik was Di Stefano, en ik was Puskas) tegen die muur, waarbij geregeld ballen de tuin van de familie Houwer in vlogen. Ze hebben hier bij mijn weten nooit hevig tegen geprotesteerd. Harm en Suze hadden drie kinderen: Cor, Alie, Hans. Ze verhuisden op een gegeven moment naar een van de laatste huizen voor de spoorwegovergang aan de Kallenkoterallee (vlak bij ome Toon).
In het huis aan de Leliestraat kwam opnieuw een familie Houwer wonen (Jan en Ciska).

Even iets totaal anders

Deze observatie verscheen eerder in Kondschap: 7 (1991)





Promotie te Leiden

Nog een Steenwijker die in de achttiende eeuw de verre tocht naar Leiden waagde om daar tot meester in de rechten te promoveren.


Ramhorst_roldanus

dinsdag 12 oktober 2010

Plooierijen

Deze observatie verscheen eerder in: Kondschap: 7 (1991) 3 (sep) 42-44.


Kondschap_002 Kondschap_003 Kondschap_001

Fledderus

De gebeurtenissen in Steenwijk in de periode 1747-1750 hebben ook hun weg gevonden in de vorm van een lied. Het verscheen in 1750 en is als pamflet opgenomen in de verzameling Knuttel en dus via de KB raadpleegbaar in volledige tekst: http://tempo.idcpublishers.info.access.authkb.kb.nl/protected/djvu/H-2500-18270/view.php?djvuopts&zoom=page&thumbnails=true. (geauthorizeerde toegang!) Auteur is een zekere Klaas van der Zee.

Steenwijk

Titel uit het Geuzenliedboek 1574

Een nieu Liedeken van het ontsett van Steenwijck, ende van

S. Jans Camp, +

Men macht singhen op de wijse: Ick ginck een mael
spanseren.
Verheucht u boven maten
Ghy mannen ende vrouw 2:,
Godt sal u 3. niet verlaten
Al die op hem betrouwt 4.,
Als onsen Hemelschen Vaer, 5.
Wy hebben 6. hem aengebeden
Om zijn ghenade mede
Ons 8. te verlossen alle gaer.
Ons ghebedt die wy beden
Dat heeft nu Godt verhoort,
Sulcke cleyne steden
Soo die worden vermoort,
Van die Tyrannen wreet
Als sy 14. te Haerlem deden, 14–16.
Te Zutphen binnen der stede,
Ende oock tot Naerden meed.
Als Leeuwen ende Draken,
Laghen sy voor de stadt,
Om die arme schapen
Die binnen Steenwijck satt,
Te vermoorden cleyn en groot
Die daer binnen waren,
Maer Godt die ginck haer sparen
Die betrouden op Gods woort.
Het ontset was voorhanden
Van die Prins excelent,
Om die Nederlanden
Te maken fraey 28. ende jent +,
Nu is Steenwijck verlost,
Nu moghen wy passeren
Met vreuchden domineren,
Haest op 32. sy spelen 32. most.
Aenhoort doch sonder falen,
Ons volck quam met ghewelt,
Ick sal het u verhalen,
Hoe sy waren ghestelt,
Teghen haer vianden fel,
Dat hebben sy vernomen
Dat die Geusen zijn ghecomen
Met die Enghelsche Cornel 40..
Dat wil ick laten varen,
Mijn hert was noyt so bly,
Om darme luyden die daer waren
Dat sy nu sinnen vry.
Lovet Godt uut herten grondt,
Den Heer wil die Prins bewaren,
Met zijn Soldaten alle garen,
Die Steenwijc trouwelick by stont.
Een Ridder hooch gheboren
Die Heer van Nieuwen oort 50.
Met zijn Soldaten uutghecoren
So was by ghecomen voort,
Al nae S. Johannis Camp,
Die Enghelsche Soldaten,
Ensom die quam 55. heur te baten
En verlostense uut Pharos handt.
Van daer zijn sy ghescheyden
Met een so oevelen moet,
Godt die wil ons gheleyden
Nae Steenwijck metter spoet,
Dat bidden wy u 61., O Heer,
En wilt ons helpen strijden,
Om die arme luyden
Te helpen uut dat lijden seer.
Als sy voor Steenwijck quamen 65
Die van binnen dat vernam,
Haer Vendelijn sy vlieghen saghen,
So lustelick dat hijt swam,
Ghy Borghers alle gaer,
Soldaten ende vrouwen
Laet ons op Godt betrouwen,
Hy can ons helpen uutlijden swaer.
Waeromme so willen wy trueren
Het ontset is voor die handt,
Die Prins van Orangien tallen uren,
Die doet ons onderstant,
Als 77. teghen onsen vyandt,
Om die stadt te ontsetten,
Haer Ruyters doen dat letten 79:
Sy sinnen so wel ghemant.
Was dit niet Gods mirakel? 81
Al door een mans persoon,
Een schans die gingen sy maecken,
Die stadt ontset te doen,
Sy liepen al een wech,
Daer quamen drie hondert peerden
Van die Maelcontenten ghereden,
Nu hoort wat ick 88. u segh.
Een Engels Soldaet van binnen
Hy stont al op de schans,
Hy riep met helder stemme,
En seyde Duytsman coemt aen,
Keel of 93. riep Hans mof,
Met roepen ende beeren 94.,
So ginck hy haer verveeren
Dat sy niet comen dorst.
Al waren sy sterck van peerden
Haest op, was daer die leus,
Steenwijck die cleyne stede
Voorwaer die blijft nu Geus.
O Georgen van Laleyn
Hoe hebbet ghy ons voorghelogen?
Ghy hebt u hooch 103. verboghen 103.
De stadt te crijghen in.
[p. 313]
Hans Mof die most nu draven
En hy most ruymen met schandt,
Wat zijn wy arme slaven
Hier binnen vreemde landt?
Och rijcke Heere Godt
Gheen betalinghe hebben wy ghecreghen
En so langhe hier gheleghen,
Wy moeten ruymen noch.
Wat sy binnen Steenwijck deden
Van blijtschap hoort mijn vermaen:
Die brooden op spietsen mede
Sijn sy die wal langhes ghegaen,
Die Malecontenten te spijt,
So binnen sy gheganghen
Ter thooren uut ghehanghen
Die brooden aen alle zijt.
Hoe hevet huer dat ghespeeten
En die Heer al van Laleyn,
Langhe neusen sonder eeten
Creghen sy alle ghemeyn,
Och waerlich liever Hans
Wat wiltmer langher macchen?
Wy crijghen magher kacchen 127.,
Sy hebben kost und dranck.
In Februario lestleden
Den dryeentwintichsten dach
Doe wert Steenwijck de stede
Verlost alsomen wel sach,
Hans Mof trock op die loop
Uut haer schanssen met hoopen
Haer Ruyters daer of stoten
Haest op was goede coop.
O Groeninghen ghy meucht welbeven
En laten u vrienden in,
Ghy en wilt haer niet begheven
Ghy zijt tot haer ghesint:
Hebt ghy nu wel ghedaen
Ghy meende het waer nu al ghewonnen
Tvlas is gherockent niet ghesponnen 143:
Die Geus wil u comen aen.


S.Jans Camp is natuurlijk het huidige Sint Jansklooster! Bij Vollenhove was overigens ooit ook nog een vrouwenklooster: Clarenberg. De beschreven gebeurtenissen nabij Steenwijk vonden overigens rond 1580 plaats!

Clarenberg

Plattegronden

Hierbij een drietal historische plattegronden van Steenwijk, waaronder die van Jacob van Deventer. Het historisch wegenpatroon is na 1523 (toen de stad door Gelderse troepen o.l.v. Maarten van Rossum met de grond gelijk werd gemaakt) geheel herzien. Delen van de historische verbinding Staveren-Coevorden zijn hier en daar nog wel terug te vinden. Ook het oud-archief van de stad is in 1523 door brand verloren gegaan.

Steenwijk5 Steenwijk3 Steenwijk

maandag 11 oktober 2010

Joan Derk van der Capellen tot den Poll

14 november 1782 werd te Steenwijk door R.V.Z.U. een huldegedicht geschreven voor Joan Derk van der Capellen tot den Poll. Voor vier stuiver kon men een exemplaar op de kop tikken: http://tempo.idcpublishers.info.access.authkb.kb.nl/protected/djvu/H-2500-VA_01485/view.php?djvuopts&zoom=page&thumbnails=true. (alleen geauthorizeerde toegang!)


Capellen

vrijdag 8 oktober 2010

Steenwijker boekverkopers-uitgevers-drukkers

De meeste boekverkopers van voor 1800 woonden aan de Markt of daar vlak bij. Het adres van Jan Budders, het Agter-om, is heden ten dage onbekend. In totaal produceerden deze tien handelaren 54 titels. Vijf titels verschenen bij twee uitgevers. Het gaat dus eigenlijk om 44 uitgaven.

- Herman 't Zangers                      1565-1579
- Antonis Ketel                             1580 (http://cf.hum.uva.nl/bookmaster/wachtendonck/typografisch_materiaal.htm)
- Caspar van Dorsten                    1584
- Doeye Jansz. Walles                  1620
- Jan Petersz van Wieringen          1655-1656    
- Hendrik (I) Stuyfzandt                1656-1709   
- Pieter Stuyfzandt                        1708-1733
- Hendrik (II) Stuyfzandt               1715, 1788, 1733
- Jan Budders                               1750
- Obbo Spanjaard                        1781, 1790

.

Rooie Dorp, 2

In het Rooie Dorp waren er op verschillende plaatsen winkels. Denk aan de winkel van van Sinkel van Kooy, de levensmiddelenwinkel van Corba, groentehandel Kist (lekkere ijsjes), melkhandel Santing, de groentewinkel van Beute, melkhandel Van Dalen, slagerij Van Mulligen, Stiempie Oost (ijsjes!), de co-operatie aan het Irisplein, de sigarenwinkel van 'O mijn papa' op de hoek van de Gasthjuislaan en de Bloemstraat, en natuurlijk de snoep- en koekjeswinkel van De Vries (hoek Leliestraat-Westwijkstraat). De eigenaar van die winkel stond ook bekend als 'de bergbeklimmer'. Hij had nog een bijnaam die ik vergeten ben.
Op bijgaande foto is die winkel juist niet meer in beeld (uiterst rechts).

Rooie Dorp

Sjakoo kwam ter wereld  in (zijn fort) het Rooie Dorp, en wel in de Leliestraat.
Vlak bij de kruising met de Westwijkstraatstraat stond een betonnen urinoir! Nooit begrepen waarom.
Het huis op de foto links van de pisbak was van de familie Beugelink. Eens kwam Sjakoo daar langs wandelen om te zien dat de voordeur was ingetrapt! Verder is hij op de fiets ooit eens onzacht met de pisbak in aanraking gekomen.


Joannes Roldanus

Van Joannes Roldanus (1750-1822) is een schooloratie bekend uit Enkhuizen 1766. Vier jaar later is hij kennelijk uit Steenwijk afkomstig als hij een academisch geschrift publiceert. Het is niet duidelijk of dat in Utrecht of Groningen is gebeurd.


Roldanus Steenwijk

Joannes Kuper

In 1711 promoveerde de Steenwijker Joannes Kuper te Franeker bij Antonius Schulting op een juridisch proefschrift. In de dissertatie is een kort huldegedicht opgenomen. Ook in 1710 had Kuper al twee keer van zijn kunnen laten blijken.

Steenwijk_2 Steenwijk2 Steenwijk3 Steenwijk4

Jan van Battum Rotterdam

Zoon Jan van dominee Arnoldus van Rotterdam noemde zich Van Battum Rotterdam en was werkzaam van 1766 tot 1792. Hij heeft enige gelegenheidswerken op zijn naam staan. Hieronder 'Nederlands vreugde ter inhuldinge van [...] Willem den Vyfden', in 1766 verschenen te Amsterdam. Hij dagtekent het werk: Steenwijk 8 maart 1766.

Img_6821 Img_6822

Metelerkamp

Toen Fledderus in 1747 te Steenwijk (op het galgenveld op de hoek van de Meppelerweg en de Kallenkoterallee) werd opgehangen, werd hij bijgestaan door dominee Egbertus Metelerkamp. Deze publiceerde een jaar later onderstaande biddagspreek (preek in een modieus nieuw jasje). Na zijn dood (c. 1752) trouwde zijn vrouw met de zoon van Fledderus.

Steenwijk

donderdag 7 oktober 2010

Bernardus Paludanus

Een van de meer befaamde zonen van Steenwijk is Berend ten Broecke, 1550 - 1633, die vooral bekend werd als medicus en verzamelaar van rariteiten onder de naam Bernardus Paludanus. Hij stierf in Enkhuizen. Ten Broecke werkte ook mee aan het itinerarium van Jan Huygen van Linschoten.

Linschoten Paludanus